Yunanlılar 22 Haziran 1920'de Türklerin düzenli ordu kurmasına engel olmak ve
barış projesini kabule zorlamak için 3 yönden ileri harekata geçti.T.B.M.M Yunan
ilerleyişini durdurmak üzere 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Cebesoy'u Batı
Cephesi komutanlığına getirdi.Yunanlılar kuzeyde başarılı olmuşlardı.Balıkesir
ve Bursa'yı işgal etmişler,20-27 Temmuz'da Edirne dahil bütün Batı ve Doğu
Trakya'yı işgali başarmışlardı.Bu işgaller -özellikle Bursa'nın işgali- mecliste
ağır eleştirilere sebep olmuştu.(eski başkentin yitirilişi siyah örtü örtülerek
protesto edildi).M. Kemal henüz ordumuzun kuruluş aşamasında olduğunu,zafere
inandığını belirtti.Fakat Vahdettin ve İstanbul Hükümeti barış yapılmasını kabul
ettiler.10 Ağustos 1920'de Sevr imzalandı.T.B.M.M bu anlaşmayı imzalayanları
vatan haini ilan etti.
Bu anlaşmayı Türk milletine kabul ettiremeyeceklerini anlayan işgal
kuvvetleri,Yunanlıları tekrar saldırıya geçirdiler.Türk Ordu'sunun Çerkez Ethem
ile uğraşmasını fırsat bilerek Afyon,Eskişehir,Bursa üzerinden İnönü'ye yürümeye
başladılar.Albay İnönü Yunanlıları 3 günlük çetin mücadeleler sonuca mağlup
etti.Bu kez Sevr'i uzlaşma yoluyla kabul ettirmeye çalıştılar.Ankara hükümetini
Londra'ya çağırdılar.13 günlük konferans sonuç vermedi.Yunan kuvvetleri 23
Mart'ta tekrar saldırıya geçtiler.II. İnönü'de de yenildiler.T.B.M.M ve S.S.C.B
Moskova ant. İmzalamış Ankara hükümeti diplomatik güç kazanmış.
Yunanlıların 2. kez mağlup olması hoşnutsuzluk ve siyasi buhran
yarattı.Yunanlılar farklı bir taktikle tekrar saldırma kararı aldılar.M. KEMAL
Batı cephesi ordularının Sakarya'ya çekilmesini istedi.Meclis M. Kemal'in
T.B.M.M Ordularının başına getirilmesine karar verdi.(5 Ağustos 1921) olağanüstü
yetkilere sahip olmuştu.M. Kemal bu sürecin 3 ayla sınırlanmasını ,gerekirse her
3 ay sonucu sürenin uzatılmasını uygun gördüğünü belirtti.
M. Kemal Başkomutan olduktan sonra Tekalif-i Milliye emirlerini
yayınladı.Ordunun ihtiyacı olan her türlü malzemenin Ordu emrine verilmesini
öngören emirler uygulamak için de Tekalif-i Milliye komisyonu
kuruldu.Yunanlıların kesin sonuç almak için tekrar saldırıya geçeneğini
biliyordu. 23 Ağustos'ta Yunanlılar tek savunma hattına şiddetli saldırıya
başlamış oldu.Sakarya Meydan Savaşı başlamış oldu.22 gün ve 21 gece aralıksız
devam eden savaşta M. Kemal ünlü "Hattı müdafaa yoktur,sathı müdafaa vardır.O
satıh bütün vatandır" emrini vermiştir.Savunma durumundaki Türk birlikleri
saldırıya geçtiler.Sakarya'nın doğusunda yunan askeri kalmamıştı.
Türklerden her bakımdan iki kat üstün araç gereçle savaşan Yunan Ordularını
yenilgiye uğratan M. Kemal'e Gazi unvanı verildi.Savaş sonrası Fransızlarla
Ankara Antlaşması imzalandı.İtilaf devletlerini güvenini sarsan Yunanlılar son
bir kez saldırıya geçti.Türk Ordu'sunun da kendisini toplaması gerekliydi.11
ayda bunu başardı.Başkomutanlık Meydan Muharebesi başlamıştı.Garp Cephesi
Orduları 2'ye ayrıldı.6 Ağustos 1922'de M. Kemal P.,İsmet P., Genel Kurmay
Başkanı Fevzi Paşa taarruz hazırlıklarını gözden geçirdiler.Türkler şiddetli bir
saldırı sonucu Çiğiltepe, Erkmentepe, Tınaztepe, Belentepe, vs. ele
geçirdi.Afyon kuzeyindeki Yunan Orduları geri çekilmek zorunda kaldılar.Türk
ordusu Dumlupınar'a yöneldi. Dumlupınar'ın kuzey ve kuzeydoğudaki 5 tümenlik
Trikupis Grubu yenildi.
M. Kemal Yunanlıların herhangi bir yerde tutunup savunmaya geçmelerine ve itilaf
devletlerinin müdahalesine meydan bırakmamak için düşmanın süratle ve aralıksız
kovulmasını istiyordu.Bunun için "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz dir" hedefini
vermişti.9 Eylül'de 3,5 yıl işgal altındaki İzmir de kurtuldu. Annesi Zübeyde
Hanım 14 Ocak 1923'te öldü.29 Ocak 1923 İzmir'in ünlü ailelerinden
Uşşakizade'lere mensup Muammer Bey'in kızı Latife Hanım ile evlendi.Evlilikleri
5 Ağustos 1923'e kadar sürdü.18 Eylül'e kadar Batı Anadolu Yunan ordusundan
temizlenmiş bulunuyordu. Türk-Yunan Savaşı Mudanya Mütarekesi ile sona erdi.(1
Ekim 1922) Yunanlılar yeterli delege olmadığı gerekçesi ile imzadan
kaçındılar.İtilaf Devletlerinin Barış konferansına Ankara Hükümeti ile beraber
İstanbul Hükümetini de çağırmak istemesi T.B.M.M' yi harekete geçirdi.Meclis 1
Kasım1922'de saltanat ile halifeliğin ayrılması ve saltanatın kaldırılmasına
karar verdi. Vahdettin İngilizlere sığındı.17 Kasım gecesi bir İngiliz zırhlısı
ile kaçtı.Abdülmecit Halife oldu.
Lozan Barış Ant. 28 Temmuz 1923 günü imzalandı.Yunan sorunu dışında Şark sorunu
ve diğer sorunlar ele alındı.I. Dünya savaşında savaş durumunda olan devletler
arası barış yapıldı.Türkiye'yi İsmet Paşa temsil ediyordu. İşgal kuvvetleri 30
Ekim 1923'te İstanbul'u boşalttılar.M. Kemal toprak bütünlüğünün ifadesi
olarak,Ankara'yı başkent yapmak istiyordu. Tasarı meclise sunuldu. Ankara
başkent oldu. M. Kemal askeri alanda büyük başarılar kazanmıştı.Bundan sonra
daha fazlası gerekliydi.Şimdi devlet adamı bir devrimci olarak iş başındaydı. 6
Aralık 1922'de basına verdiği demeçte Cumhuriyet Halk partisi adında, Halkçılık
ilkesine dayalı bir parti kuracağını ve her türlü yoruma açık olduğunu belirtti.
Herkes çeşitli endişeler ortaya attı. Buna rağmen M. Kemal CHP'yi kurdu.
Ölünceye kadar da başında kaldı.
M. Kemal artık cumhuriyeti ilan etmek için faaliyetlere geçti.Milletvekilleri de
bu görüşteydiler.1920 yılında "Egemenlik Ulusundur" ilkesine dayalı idarenin
başladığı günden itibaren aslında Cumhuriyet kurulmuş fakat adı söylenmemişti.
M. Kemal,İsmet Paşa ve Fethi Bey'i köşküne çağırdı ve cumhuriyeti ilan edeceğini
bildirdi. Anayasaya Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir maddesi ekendi.29 EKİM
1923'TE Teşkilat-ı Esasiye Yasasında değişiklik yapılarak, cumhuriyetin ilanına
karar verildi.Oylamaya katılan milletvekilleri cumhuriyeti kabul ederek
kendisini ilk Cumhurbaşkanı seçtiler.1927-31-35 yıllarında 4 yılda bir
Cumhurbaşkanı seçildi.
T.B.M. M nin 3 Mart 1924 tarihli oturumunda Medreselerin kapatılmasına,eğitim ve
öğretimin birleştirilmesine ve Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin kabineden
çıkarılmasına ilişkin yasalar kabul edildi.20 Nisan 1924'te 2. anayasa yürürlüğe
girdi.Türkiye Cumhuriyeti'nin Laik olduğu kesinlik kazandı. ( 10 Nisan 1928 )
BİBLİYOGRAFYA
1-İĞDEMİR,Uluğ Atatürk'ün yaşamı (1881-1918) T.T.K Ank,1988
2-GÜRAK, Halil Gürdal Atatürk (1881-1938
3-AYDEMİR, Ş. Süreyya TEK ADAM Mustafa Kemal ,Remzi Kitap Evi İst,1993
4-ÜNAYDIN,R.Eşref ,Anafartalar Kumandanı M. Kemal ile Mülakat, Ank. 2000
5-YAZMAN,M. Şevki, Çanakkale 18 Mart (1915-1950), T.T.K b.e Ank. 1950
6-Atatürk Araştırma Merkezi TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİ I Ank,2000
7-Devrin Yazarlarının Kalemiyle Çanakkale ve M. Kemal, Kült.Bak.,İst,1919
8-ŞAPOLYO,E.Behnan Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi İst 1958
9-Türk Tarih Kurumu Cemiyeti Tarih IV Devlet Matbaası, İst,193
10-BAYUR,Y.Hikmet, Atatürk hayatı ve eserleri Atatürk Araş.Mrk Ank 1990
11-KEMAL, ATATÜRK, NUTUK(1919-1927) Atatürk Araş. Merk.Ank.1998.
DERYA KÖSE
Bu Yazı 1983 kere okunmuştur.
|
